• NIEUW
  • Onder de loep - Telen van appels en peren
    10-11-2020

    Onder de loep - Telen van appels en peren

    Hoe verschillen biologische en reguliere teelt en zit er ook iets tussenin? 

    Nederlands fruit bestaat voor een groot deel van het jaar uit appels en peren. Rechtstreex ging op bezoek bij vier fruittelers en vroeg hen het hemd van het lijf. Aan de hand van drie profielen van fruitbedrijven wordt in deze blog duidelijk wat er komt kijken bij het telen van appels en peren. Bovendien zien we verschillen in aanpak tussen de boeren. Waarin verschillen de manieren van werken van elkaar en welke keuzes maken de boeren? Ga jij na het lezen van dit artikel andere keuzes maken als je fruit koopt? 

    Publicatiedatum: 10 november 2020. Leestijd ongeveer 7 minuten - Heb je naar aanleiding van dit stuk vragen, opmerkingen of aanvullingen? Mail dan naar rotterdam@rechtstreex.nl | Geschreven door Nine Perdeck 

    Fruithandel Van Os

    Biologisch: Nee

    Bemesting: Stalmest, kunstmest via bewateringssysteem en extra korrels op de grond

    Bestrijdingsmiddelen: Wat er nodig is voor een goede oogst

    Mensen: Johan, vrouw, broer, schoonzus, zonen. Bij oogstseizoen +- 50 extra krachten 3 weken lang

    Afzet: In eigen winkel, via groothandels en handelaren. Grotendeels buitenland.

    Introductie

    De familie van Os teelt in Papendrecht appels en peren op 30 hectare land. Het grootste deel van de boomgaard bestaat uit Conference bomen. De bomen zijn laagstambomen, want dat is veel makkelijker met plukken. In april en mei staan de bomen in bloei. Voor de bestuiving gebruikt de familie van Os eigen bijen, die in kasten bij de boomgaard staan. 

    Plaagbestrijding en bescherming

    Als het in de lente nog laat vriest, wordt er preventief gesproeid met water. De kleine druppels vormen een beschermend ijslaagje om de bloemen heen en voorkomen zo dat ze eraf vriezen. Boven de bomen is daarvoor een sproei installatie aangebracht. 

    Het bestrijden van plaagdieren en ziektes is nodig om genoeg opbrengst van hoge kwaliteit te kunnen leveren. Door jarenlange ervaring ziet Johan het snel als er een ziekte of plaagdier door de boomgaard gaat. Alle boeren houden een balans bij van de bestrijdings en bemestingsmiddelen die worden gebruikt. Inkoop en verbruik van de verschillende middelen wordt bijgehouden, zodat er bij controle kan worden aangetoond dat er volgens de regels is gehandeld. Naast insecten, kunnen ook vogels en hazen schade aanrichten. Vogels worden weggejaagd en tegen hazen wordt er verf op de jonge bomen gesmeerd. Eens per jaar worden de hazen in de boomgaard bejaagd door een jager. (Zie ook de blog over wild, jagen en wildschade). 

    Oogst 

    Vanaf eind augustus tot half september is het oogsttijd. Voor het plukseizoen schakelt de familie Van Os hulp in. Vroeger kwamen er veel mensen uit Polen helpen, tegenwoordig komen ze vooral uit de buurt. Met ongeveer 50 mensen worden in drie weken alle peren geplukt. Bij appels wordt er vaak in meerdere rondes geoogst. Eerst de grote, rijpe appels en later de appels die bij de eerste pluk nog te klein waren. De fruitteler zoekt bij het bepalen van het oogstmoment de balans tussen smaak (suikergehalte) en bewaartijd. Het beste moment van oogsten verschilt per soort fruit en per ras. 

    Per hectare levert de boomgaard 50-70 ton fruit op. Dat is ongeveer twee keer zoveel als bij biologische teelt. Door het gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen is er een hoge productie en weinig verlies van vruchten. 

    Opslag 

    In de sorteerruimte wordt het fruit gewassen en per maat in kratten gedaan. De kleine of minder mooie appels en peren worden geperst tot sap. Veel grote fruittelers zoals Van Os hebben speciale koelcellen voor appels en peren, waarin zuurstof grotendeels wordt vervangen door stikstof. Hierdoor stopt het verouderingsproces (oxidatie) van het fruit. De koelcellen worden gedurende het jaar één voor één geopend, zodat we nog tot de volgende oogst verse appels en peren eten. De daken van de loodsen liggen vol zonnepanelen, een groot deel van de energie voor de koeling wordt zo zelf opgewekt. 

    Afzet 

    De meeste Conference peren gaan naar een handelaar in het buitenland in kisten met daarin alle maten door elkaar. Voor de meest gewilde maat peer zou Johan een hogere prijs kunnen krijgen, maar daarna blijven de overige maten over en is het lastig daar voldoende afzet voor te vinden.

    Een deel van de afzet vindt plaats in de eigen winkel die op het terrein staat. Naast fruit en eigen sap zijn hier ook producten van andere boeren uit de buurt te vinden en fruit uit warmere regio’s zoals sinaasappels en bananen. De winkel is een stuk groter dan een gemiddelde boerderijwinkel en lijkt meer op een buurtsupermarkt. 

    Snoeien

    In de winter worden de bomen gesnoeid, ook hier worden extra krachten ingeschakeld. Omdat er veel bomen van hetzelfde ras staan, is een goede uitleg per ras voldoende en kunnen de krachten zelfstandig aan het werk. Snoeien blijft lastig, dus Johan geeft de voorkeur aan ervaren mensen, die meerdere jaren achter elkaar meehelpen. 

     

    De Heerlijkheid van Papendrecht

     

    Biologisch: Nee

    Bemesting: Mest van eigen dieren, op basis van grond-, blad-, of vruchtonderzoek aangevuld met biologische meststoffen

    Bestrijdingsmiddelen: Door teelt van weinig ziektegevoelige rassen zo min mogelijk gebruik van  bestrijdingsmiddelen. Plantversterkers en alleen bestrijdingsmiddelenmiddelen die op de ‘groene’ lijst staan. 

    Mensen: Jan + 1 voor de boomgaard en het fruit. Daarnaast zijn er mensen voor de winkel, de zorgboerderij, de brouwerij.

    Afzet: In eigen winkel en via Rechtstreex

    Introductie

    Aan de dijk bij Papendrecht runnen Ester en Jan de Heerlijkheid van Papendrecht, Op minder dan een hectare grond vind je hier een boomgaard, winkel, bierbrouwerij, Rechtstreex afhaalpunt, zorgboerderij, ontvangstruimte/feestzaal, terras en informatiecentrum over bijen. In het midden van de boomgaard staan oude perenbomen van ongeveer 80 jaar, die nog altijd peren geven. Jan teelt op smaak, niet op aantal kilo’s. 

    Oogst en opslag

    Naast peren, appels en pruimen, worden er ook bessen, bramen, aardbeien, kersen, frambozen, kweeperen en mispels geteeld. Door een grote variëteit aan soorten en rassen te kweken is het fruitseizoen lang, kan er lang worden geoogst en ligt er bijna het hele jaar fruit uit eigen boomgaard in de winkel. Na het oogsten wordt het fruit opgeslagen in een normale koelcel bij de boomgaard. Maribelle is bijvoorbeeld een echte late bewaarappel (oogst in november) en kan in een gewone koelcel nog tot in het voorjaar worden bewaard. Door de vele soorten, is de opbrengst per soort niet groot en is lange opslag zelden nodig: het fruit wordt snel verkocht of verwerkt. 

    Plaagbestrijding en bescherming

    Jan en Ester werken aan een natuurlijk evenwicht in de boomgaard. Plaagdieren, bestuivers en andere insecten worden zoveel mogelijk met rust gelaten, uiteindelijk ontstaat er vanzelf een evenwicht. De gebruikte rassen zijn bijna allemaal schurftresistent, zodat er geen middelen tegen schurft gebruikt hoeven te worden. De heerlijkheid is niet biologisch gecertificeerd. Toch wordt hier anders geteeld dan in een grotere reguliere boomgaard. Certificeren is duur en daarnaast zegt Jan: ‘Ook biologische boeren mogen spuiten, maar alleen met niet-chemische middelen. Sommige van die middelen zijn schadelijker dan de chemische variant.’ Hij gebruikt in zeldzame gevallen liever de chemische variant van een middel.

    Afzet

    Een deel van de oogst wordt zelf tot jam, compote en saus verwerkt. Het overige deel wordt in de winkel en via Rechtstreex verkocht. Alle afzet is lokaal. In de winkel op het terrein worden naast eigen fruitproducten ook andere boodschappen verkocht, zoals het ter plaatse gebrouwen bier en kaas, brood en groente van boeren uit de omgeving. 

    Snoeien

    Het verzorgen en snoeien van de bomen en struiken wordt gedaan door Jan, samen met een medewerker. Door jarenlange ervaring weet hij precies wat de verschillende bomen nodig hebben. 

     

    Lindegaard 

    Biologisch: Ja

    Bemesting: Droge demeter gecertificeerde koeienmest op de grond in het voorjaar

    Bestrijdingsmiddelen: Geen chemische middelen en zo min mogelijk

    Mensen: Wemke fulltime, broer (3 dagen per week, vooral chauffeur) + 1 werkneemster 4 dagen/week

    Afzet: Biologische supermarkten, horeca, Rechtstreex, eigen kraam op de Noordermarkt

    Introductie

    Midden in de Betuwe ligt Lindegaard: het fruit- en handelsbedrijf van Wemke en Jacqueline.  We bezochten de boomgaard naast hun woonhuis, die vooral bestaat uit laagstam perenbomen, pruimen en kersen. Verderop ligt een hoogstamboomgaard met oude appelrassen. Als kleine, biologische fruitteler, wil Lindegaard niet concurreren met grotere telers van bekende rassen. Wemke kiest ervoor veel verschillende soorten en rassen te telen, om zo een bijzonder en uniek aanbod te hebben. 

    Lindegaard is naast fruitteler ook een handelsonderneming. Het bedrijf begon toen de vader van Wemke zijn fruitkraam op de Noordermarkt in Amsterdam overdroeg aan Wemke. Elke week staat Lindegaard tussen andere biologisch gecertificeerde ondernemingen op de Noordermarkt in Amsterdam. Naast eigen fruit, verhandelen Wemke en Jacqueline ook biologisch groente en fruit van andere boeren. Met een aantal fruittelers uit de buurt hebben ze een extra nauwe samenwerking. Lindegaard regelt de afzet en door samen te werken, kunnen ze naast de bijzondere rassen ook de massalere rassen als Elstar en Conference aanbieden. Wemke probeert inkoop uit het buitenland zo efficiënt mogelijk te doen. Komen er Sinaasappels uit Spanje, dan kunnen er ook een paar kisten broccoli mee. 

    Plaagbestrijding en bescherming

    Om de kersenbomen worden netten gehangen om vogels en plaagdieren weg te houden. Twee keer per jaar mag er worden gespoten tegen de Suzukivlieg, een plaagdiertje dat in de kersen gaat zitten. Boven de kersen hangt een overkapping, om het fruit tegen harde regen en hagel te beschermen. 

    Bij de pruimen, appels en peren is de mot (pruimenmot, perenmot) een ongewilde gast. Om de motten af te leiden, hangen er in de bomen draadjes met feromonen, waardoor de motten in de war raken en zich moeilijk voortplanten. 

    Uitbreiding

    De naastgelegen akkers (2 hectare) horen binnenkort ook bij de boomgaard rond het huis. De akkers zijn nog keihard van het jarenlange rijden met trekkers. Om de grond losser te krijgen had er afgelopen jaar eigenlijk tarwe op moeten staan. Tarwe heeft lange penwortels en brengt lucht in de bodem. De grond was te nat voor het zaaien van tarwe, dus volgend jaar probeert Wemke het met mais. Niet biologische boeren gebruiken ook wel pampagras, maar dat is zonder chemische bestrijding daarna te moeilijk weer weg te krijgen en voor een biologische boer geen optie. Wemke gebruikt een kleine trekker bij het oogsten van het fruit, om de druk op de bodem zo klein mogelijk te houden. 

    Op een nieuw stuk land worden altijd ook drainage buizen aangelegd voor de afwatering: Een soort stofzuigerslangen met kleine gaatjes. De buizen blijven altijd in de grond zitten, ook als het land later weer door een akkerbouwer in gebruik worde genomen, want ze liggen dieper dan de ploeg-diepte. 

    Oogst

    Door de vele soorten en rassen, kan er van juni (kersen) tot oktober (late appels) worden geoogst. De opbrengst per hectare is ongeveer 25/30 ton. Dat is grofweg de helft van de opbrengst van een niet-biologische fruitteler, zoals van Os bevestigd. 

    De meeste bomen zijn laagstambomen, hoewel Wemke hoogstambomen veel mooier vindt. Bij het oogsten van de laagstambomen staat hij zelf op de ladder om de bovenste vruchten te plukken, terwijl de anderen op de grond kunnen blijven staan. In een hoogstamboom heeft iedereen een ladder of hoogwerker nodig. In de toekomst breidt Wemke toch graag het aantal hoogstambomen uit: Dat geeft pas een echt mooi landschap. Na de oogst wordt het fruit gesorteerd en vervolgens in gewone koelcellen opgeslagen bij ongeveer 0 graden. De minder mooie appels en peren worden verwerkt tot sap. De samenstelling van het sap is belangrijk voor de smaak. Een enkel appelras in de appelsap levert minder lekker sap op dan een mengsel. Wemke stelt zelf de mengsels samen, laat het sap persen en bottelen en verzorgt vervolgens zelf de afzet. 

    Opslag

    In de koelcellen veroudert het fruit minder snel en wordt het appelseizoen tot ongeveer half januari gerekt. Bij appels en peren zijn er een aantal echte bewaar rassen, die laat worden geoogst en van zichzelf al harder zijn: Jonagold en Elstar bij de appels en de Conference bij de peren. ‘Oudere’ rassen zijn vaak minder lang houdbaar. Lindegaard teelt een aantal van van deze oudere appelrassen, zoals de Manted en Yellow. Deze moeten na de oogst snel worden geconsumeerd. Er worden nog elk jaar nieuwe rassen ontwikkeld, waarbij er onder andere wordt geselecteerd op bewaar eigenschappen. 

    Snoeien

    Naast het oogsten, kost ook het snoeien van de bomen veel tijd. Omdat alle rassen anders gesnoeid moeten worden, vergt het veel ervaring en kennis. Wemke doet dit voor het grootste deel zelf.

    VERS DUURZAAM LOKAAL
     
    Blijf op de hoogte! Schrijf je gratis in voor onze nieuwsbrief